INFORMACJA

KONFERENCJA - NIGDY WIĘCEJ WYSIEDLEŃ! – NA PAPIERZE

„Nigdy więcej wysiedleń!” – takie hasło towarzyszyło międzynarodowej konferencji popularnonaukowej, jaka 10 grudnia 2019 roku odbyła się na Świętej Górze koło Gostynia. Niedawno ukazała się publikacja zawierająca pełną dokumentację tego wydarzenia. Książkę można nabyć za 25 złotych w gostyńskiej bibliotece oraz w miejscowym muzeum.

Organizatorzy obchodów 80. rocznicy wysiedleń gostynian do Generalnego Gubernatorstwa – Gmina Gostyń i Muzeum w Gostyniu – już w trakcie konferencji sygnalizowali zamiar opublikowania w formie książkowej wszystkich wygłoszonych referatów. We wcześniejszym wydaniu broszury przeszkodziła jednak pandemia koronawirusa. Dzięki współpracy Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy w Gostyniu z Powiatem Gostyńskim udało się teraz zrealizować tę deklarację.
We wstępie zawarto krótką relację z uroczystości związanych z rocznicą wysiedleń. Zasadniczą część publikacji stanowią wystąpienia prelegentów. Jako że byli wśród nich zarówno Polacy, jak i goście z Niemiec, teksty zamieszczono każdorazowo w oryginale i w tłumaczeniu – odpowiednio na język polski lub niemiecki.
Przypomnijmy, że po powitaniu uczestników konferencji, w imieniu jej gospodarzy – księży filipinów, przez ks. Marka Dudka COr, superiora Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri, oraz przez burmistrza Gostynia Jerzego Kulaka, wygłoszonych  zostało 12 prelekcji.
Najwięcej emocji wywołały prezentowane na żywo wspomnienia. Pięcioro prelegentów wracało w swych wystąpieniach do tych tragicznych fragmentów własnego życiorysu bądź swych najbliższych, które związane były z wysiedleniami. Mówili o tym: Dorota Lisewska z Gostynia, wysiedlana w 1939 roku spod Wrześni; Maria Maćkowiak z Grabonoga, wysiedlana w 1940 roku z rodzinnej miejscowości; Sigfrid Rebehn z niemieckiej wioski Brügge, którego rodzina była wysiedlana trzykrotnie (1915, 1941 i 1945); Emil Berger z Unterbreizbach w niemieckiej Turyngii, urodzony w 1942 roku w Gostyniu, który opuścił wraz z rodziną dom w Sikorzynie w 1945 roku, a także Irakijka In Am Sayad Mahmood, którą w 1996 roku wyrzucono z jej domu w Bagdadzie.
Wojenne losy księży filipinów z podgostyńskiej kongregacji, z przywołaniem nieznanych dotychczas źródeł, przedstawił ks. dr Henryk Brzozowski COr. Stan dotychczasowej wiedzy na temat wysiedleń gostynian w okresie II wojny światowej, w oparciu o udokumentowane źródła, zaprezentował Robert Czub, dyrektor gostyńskiego muzeum. O swych zabiegach na rzecz uznania świętogórskiego klasztoru za obóz przejściowy dla mieszkańców powiatu gostyńskiego opowiedział dr Zbigniew Kulak, który zaangażował się w te starania w okresie pełnienia mandatu senatorskiego (1993-2005), realizując w ten sposób liczne prośby zgłaszających się do niego mieszkańców. Swymi refleksjami z niezliczonych spotkań z wysiedlanymi w okresie wojny, a zwłaszcza w pierwszych jej miesiącach, Wielkopolanami podzielił się dr Jacek Kubiak, który koordynował projekt pt. „Deportacje obywateli polskich z ziem wcielonych do III Rzeszy”, realizowany z inicjatywy Związku Miast Polskich. O niezwykle skomplikowanych, często bardzo tragicznych losach rodzin ofiar terroru nazistowskiego mówiła Małgorzata Przybyła pracująca w Arolsen Archives, Międzynarodowym Centrum Prześladowań Nazistowskich w niemieckim Bad Arolsen – instytucji, która obecnie z wielkim trudem poszukuje na całym świecie potomków ofiar, aby zwrócić rodzinom przedmioty osobiste zdeponowane w archiwum, a przekazane z obozów. Problemom polskich przesiedleńców, którzy po II wojnie znaleźli się na Dolnym Śląsku, a także Niemcom, którzy w tym samym okresie ze Wschodu trafili do Saksonii, poświęcone było wystąpienie dr. Wolfganga Nichta z Niemiecko-Polskiego Towarzystwa Saksonii. Dr hab. Maria Zielińska, profesor z Instytutu Socjologii na Uniwersytecie Zielonogórskim, mówiła o przeprowadzonych badaniach naukowych dotyczących następstw wypędzeń, deportacji i przymusowych migracji.
Z tekstami wszystkich tych wystąpień można zapoznać się w książce. Kilka ostatnich kart zajmuje niewielka galeria zdjęć dokumentujących przebieg obchodów.
Intencją wydania publikacji zawierającej teksty wygłoszonych referatów jest chęć udostępnienia ich szerszemu gronu odbiorców, jako że – jak pokazała świętogórska konferencja – temat przymusowych wysiedleń jest nie tylko ważnym rozdziałem historii regionu, wymagającym nieustannych poszukiwań nowych źródeł, mogących uzupełnić wiedzę w tym zakresie, ale wciąż budzi ogromne emocje. Tego typu tragiczne wydarzenia mają miejsce również we współczesnym świecie. Ponadto osobiste przeżycia, zaprezentowane relacje i refleksje oraz wyniki badań, mogą stanowić cenny materiał do dalszej pracy – zarówno regionalistów, jak i naukowców.
Uczestnicy konferencji obejrzeli także premierowy pokazu filmu dokumentalnego „Wypędzeni” zrealizowanego przez Agnieszkę i Dariusza Wujków, przy współpracy z Maciejem Gaszkiem, na podstawie scenariusza Elżbiety Skorupskiej. Autorzy opowiedzieli w nim o wydarzeniach z początkowych miesięcy II wojny światowej, wykorzystując wspomnienia osób, które były wysiedlane z Gostynia i okolic. Plik z filmem dostępny jest na stronie internetowej Muzeum w Gostyniu (http://www.muzeum.gostyn.pl) w zakładce „Filmy” (http://www.muzeum.gostyn.pl/i/f/id3483/3483.flv)
Patronat nad wszystkimi przedsięwzięciami objął Związek Miast Polskich. Partnerami świętogórskiej konferencji – obok Związku Miast Polskich – byli również: Stowarzyszenie Miłośników Muzyki Świętogórskiej im. Józefa Zeidlera, Arolsen Archives – Międzynarodowe Centrum Prześladowań Nazistowskich, a także Niemiecko-Polskie Towarzystwo Saksonii. Serdeczne podziękowania należą się wszystkim osobom i instytucjom, bez których pomocy, często bezinteresownej, niemożliwe byłoby podniesienie do wysokiej rangi tej jakże ważnej dla mieszkańców Gostynia i ziemi gostyńskiej rocznicy.
Tłumaczenia tekstów na potrzeby publikacji dokonała Katarzyna Maciejak, a fachowej konsultacji językowej udzielili Hans-Peter Thurau i Doris Wittlake.
Wydawcą publikacji jest Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Gostyniu, która przygotowała edycję w ramach realizacji zadań biblioteki powiatowej. Współwydawcami są: Gmina Gostyń i Muzeum w Gostyniu.
Książkę można nabyć – lub zamówić przesyłkę pocztową – zarówno w bibliotece (Gostyń, ul. Wrocławska 257, e-mail http://biblioteka@gostyn.pl), jak i w muzeum (Gostyń, ul. Kościelna 5, e-mail:http:// muzeum@gostyn.pl).